Vrouwenvredescongres

Vrouwen en Vrede

De Wereldbond voor Vrouwenkiesrecht was in 1904 in Berlijn opgericht. Sindsdien werd er ongeveer om de twee jaar een congres gehouden in diverse hoofdsteden. In 1915 zou dat in Berlijn zijn, maar vanwege de oorlog moesten de Duitse vrouwen de uitnodigingen intrekken.
Na intensief internationaal overleg werd tenslotte gekozen voor het voorstel van de bekende Nederlandse feministe Dr. Aletta Jacobs en dat hield in dat er een Internationaal Vrouwenvredescongres in Den Haag gehouden zou worden.

Het Voorspel

De Wereldbond voor Vrouwenkiesrecht was erg verdeeld over het voorstel en kon er dus niet de verantwoordelijkheid voor op zich nemen. Wel konden de netwerken van de Wereldbond en andere grote vrouwenorganisaties gebruikt worden om vrouwen uit te nodigen, die dan op persoonlijke titel naar Den Haag zouden komen.

Honderden vrouwen uit zowel oorlogvoerende als neutrale landen wilden komen, maar het was niet eenvoudig om Den Haag in oorlogstijd te bereiken. De autoriteiten werkten ook niet mee, de buitenwereld vond het maar een gevaarlijke en belachelijke onderneming. Toen bekend werd dat de vooraanstaande Amerikaanse Jane Addams (die in 1931 de Nobelprijs voor de vrede zou krijgen) het congres zou voorzitten, werd de zaak pas serieus genomen.

De Engelse regering verbrak alle scheepvaartverbindingen met Nederland acht dagen vóór het congres, waardoor 180 engelse vrouwen thuis moesten blijven. De "Noordam" van de Holland-Amerikalijn, met 40 Amerikaanse vrouwen aan boord, werd door deze maatregel ook opgehouden, maar de dames haalden het nog net vóór de opening van het evenement in de Haagse Dierentuin. Toch waren er ook Engelse vrouwen, sommigen waren eerder gekomen om te helpen bij de voorbereidingen en anderen kwamen via andere landen.
Uiteindelijk volgden 1136 deelneemsters uit 12 landen en nog ongeveer 300 bezoeksters de vergaderingen.

Het Congres

Het congres was uniek, veel vrouwen ontmoetten de vrouwen van "de vijand", zij realiseerden zich hoe absurd het was dat hun mannen, zonen en broers aan het vechten waren tegen de mannen, zonen en broers van de vrouwen waarmee ze in solidariteit vergaderden.
De vraag wie de schuld van de oorlog had, een vraag die menig internationaal overleg in die tijd in onenigheid deed mislukken, werd bewust buiten beschouwing gelaten.

Het ging erom methoden te vinden om een eind aan de oorlog te maken en om mogelijkheden te onderzoeken voor een vreedzame samenleving na die oorlog. De aanwezige pers, die verwachtte dat er wel ruzie zou uitbreken, werd teleurgesteld. Er waren zeker wel pittige discussies, maar die leidden niet tot ongelukken. Sommige congresgangsters werden in de gaten gehouden door geheime diensten van verschillende landen. Er waren veel vooraanstaande vrouwen uit diverse landen en internationale organisaties aanwezig. Aletta Jacobs komt voor in de archieven van de Engelse en de Duitse inlichtingendienst. Een Duits rapport vermeld: "Frau Jacobs is een fanatiek aanhangster van de vrouwenbeweging en zij is niet te benaderen voor welke poging tot omkoping dan ook, van duitse, zomin als van vijandelijke zijde"

Het congres was een succes, er werden resoluties aangenomen over o.a.:

1. vredesonderhandelingen om de oorlog te stoppen.
2. bemiddeling door neutrale landen en/of personen.
3. een rechtvaardige vrede.
4. geweldloze conflictoplossing in de toekomst.

Na het congres

Op het congres was besloten dat de resoluties zouden worden aangeboden door twee afgevaardigden van het congres aan de diverse betrokken regeringen. Dit was geen eenvoudige zaak natuurlijk, maar het congres had toch wel indruk gemaakt en het lukte de vrouwen daar te komen waar ze wilden zijn. Zo werden regeringen van oorlogvoerende en neutrale landen bezocht.

Het congres heeft de oorlog niet kunnen stoppen, maar het moet voor de vrouwen die er waren een onvergetelijke ervaring zijn geweest. Ook werd bij die gelegenheid een internationale vrouwenvredesorganisatie opgericht, Women's International League for Peace and Freedom , kortweg WILPF, die nu nog bestaat, ook in Nederland.